قودجان خوانسار، پایتخت تعزیه جهان اسلام می باشد

خبرنامه خوانسار- محمد نبی/

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شهرستان خوانسار(چشمه سار) به نقل از  خبرنامه خوانسار، در این راستا به حق شاهد زحمات بعضی از دلسوزان شهر در این جهت و معرفی زمینه های جذاب گردشگری و نمادهای طبیعی، فرهنگی، مذهبی، هنری خاص شهرستان در سطح استانی و کشوری برای جذب گردشگر بیشتر بوده ایم و هستیم.

یکی از مهم ترین زمینه های گردشگری شهرستان بعد فرهنگی، مذهبی آن می باشد که از مهمترین نمادهای خاص آن می توان به برگزاری مراسم سنتی، مذهبی تعزیه قودجان در دهه اخر ماه صفر اشاره کرد.

اهمیت این مراسم زمانی بیشتر مطرح می شود که در چندسال اخیر شاهد ثبت ملی معنوی بعضی از آیین های سنتی و مذهبی در گوشه و کنار ایران بوده ایم که باعث مطرح شدن بیش از پیش این شهرها شده است.

از آن جمله می توان به مراسم تعزیه قودجان خوانسار اشاره داشت، به علاوه در سه سال گذشته شاهد ثبت تعزیه در یونسکو به عنوان یک آیین مذهبی ملی و به عنوان نمادی از فرهنگ ایرانی اسلامی بر محور مکتب اهل بیت (ع) بوده ایم.

بی اغراق و به ظن تمام تعزیه پردازان ایران بهترین مراسم شبیه خوانی در ایران و جهان مراسم تعزیه خوانسار می باشد که همه ساله تعداد بیشماری از علاقه مندان به اهل بیت و تعزیه را به این خطه می کشاند و می تواند با پیگیری بیشتر مسولین شهر در جهت تحقق گردشگری مذهبی و مطرح شدن خوانسار، به معرفی هر چه بیشتر این میراث ملی معنوی برسد.

در ادامه به مقاله ای پیرامون معرفی تعزیه قودجان خوانسار و اهمیت آن در مجله نمایشنامه شماره ۴۵ چاپ دی ماه ۱۳۹۰ که توسط هادی افسرولایی خوانساری نگارش شده است را جلب می نماییم:

تعزیه که آن را (شبیه خوانی ) نیز می نامند، مهم ترین نمایش پس از اسلام است که ریشه در آئین سوگ سیاوش دارد.
تعزیه پس از اسلام وتسلط اعراب بر ایران رایج شد، و در آن جنبه های اسطوره ای نیز به جنبه های تاریخی اضافه شد.

در دوره معزالدوله احمد بن بویه در قرن چهارم دستور داده شد تا مردم به عزاداری سیدالشهدا بپردازند.

ازاین دوره دسته های عزاداری و نوحه خوانی رایج شد و پایه های نمایش شبیه گردانی ایران در زمان آل بویه گذاشته شد تعزیه در زمان صفویه بیشترین رواج خود را پیدا کرد.

دوره صفویه را دوره شکوفایی تعزیه نیزمی دانند ام اتعزیه در زمان ناصرالدین شاه قاجار به اوج تکامل خود رسید و تا زمان مشروطیت در اوج مانددر این دوران تکیه سازی نیز رونق خاصی داشت. که مهم ترین آن ساخت ( تکیه دولت )در تهران ودیگری تکیه (معاون الملک ) در کرمانشاه بود در سال های آغاز دیکتاتوری رضا شاه، یعنی پس از ۱۳۰۴هجری قمری اجرای تعزیه ومراسم روضه خوانی ممنوع اعلام شد و نمایش تعزیه کم کم به فراموشی سپرده شد و تا قبل از انقلاب به طور کم و بیش وخصوصی انجام می شد اما با پیروزی انقلاب اسلامی تعزیه دوباره زنده شد .

پیتر چلکوفسکی تعزیه شناس اروپایی در کتاب (تعزیه هنر بومی پیشرو) درباره تعزیه چنین می گوید: (اگر درجه مهارت درام نویس را تاثیر بر تماشا گر بدانیم، هیچ تراژدی به عظمت تعزیه نمی رسد) از جمله تعزیه شناسان معاصر ایرانی می توان به ۱- صادق همایونی ۲- دکتر جابر عناصری اشاره کرد اما هدف اصلی این مقاله معرفی تعزیه ی قودجان است.

روستای قودجان در شهرستان خوانسار از شهرستان های استان اصفهان واقع شده است که می توان گفت از بزرگترین مراکز اجرای تعزیه در ایران وجهان است حسینیه حضرت ابوالفضل (ع)روستای قودجان همه ساله از اربعین حسینی ۲۰صفرتا ۲۸صفر پذیرای علاقه مندان به تعزیه می باشدکه با اجرای ۱۸ مجلس تعزیه در نه روز تماشا گران زیادی را از سراسر کشور به روستای قودجان می خوانند تاریخچه اجرای تعزیه در این حسینیه به ۲۵۰تا ۳۰۰سال پیش برمی گردد.

یکی از دلایل مهم ساخت این حسینیه و اجرای تعزیه درآن وجود با برکت امامزاده( دختران حضرت موسی بن جعفر(ع) )در جوار حسینیه می باشد مساحت حسینیه قدیمی قودجان حدودا ۶۲۰مترمربع بوده است که در سال ۱۳۵۸ به علت کثرت شرکت کنندگان در این مراسم از ساختمان قدیمی خود تبدیل به ساختمان فعلی شد اکنون حسینیه حضرت ابوالفضل (ع) قودجان حدود ۵۰۰۰ متر بنا دارد و با حساب سالن های مجاور حسینیه که جهت اسکان میهمانان وشرکت کنندگان ساخته شده است مساحت کلی این حسینیه به ۱۰۰۰۰ متر می رسد شکل ظاهری حسینیه کاملا با حسینیه‌های سنتی مطابقت دارد و صحنه آن صحنه‌ای میدانی است.

سن اصلی در مرکز حسینیه قرار دارد دو تا دور سن اصلی فضایی خاکی برای تردد اسب ها وسپاهیان اشقیا وجود دارد و در اطراف این فضای خاکی سکوهایی خاص جهت نشستن تماشا گران در طبقه همکف که مخصوص آقایان است وجود دارد و در بالای این سکوها حجره هایی فرش کرده جهت نشستن سالخوردگان قرار دارد در روی حجره ها دو طبقه جهت نشستن بانوان ساخته شده است که به مهمانسرا ی بانوان متصل است ودارای دو درورودی شرقی وغربی است طبقه همکف نیز دارای سه درب ورودی می باشد که دو درب آن مخصوص ورود وخروج آقایان ودرب سوم مخصوص ورود وخروج تعزیه خوانان با اسب وسپاهیان می باشد در ضمن راهروی مخفی نیز جهت ورود وخروج ذاکرین در کنار سن اصلی وجود دارد که به رختکن واتاق لباس ها می رسد.

مهمترین نکته در ساخت و گسترش حسینیه فعلی حفظ فضای کاملا سنتی این حسینیه است. شکوه و نظم این حسینیه همیشه زبانزد خاص وعام می باشد که همه وهمه خاص نظر صاحب مجلس حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) و برادر رشیدش قمر بنی هاشم ابوالفضل العباس(ع) و مدیون زحمات بیش از۵۰۰ نفر از خادمان وخدمتگزاران این حسینیه است که در قسمت های مختلف این حسینیه که شامل: ۱- تکیه ۲- مهمانسرا در چهار طبقه به صورت خانوادگی وعمومی برای مهمانان ۳- آشپزخانه ۴- چایخانه ۵- مرکز بهداشتی ودرمانی ۶- انتظامات وتشریفات ۷- تدارکات ۸- اتاق فرمان ومونتاژ ۹- فروشگاه ۱۰-اصطبل ۱۱-پارکینگ ۱۲-آرشیو لباس و تجهیزات جنگی ۱۳-تاسیسات و… می باشد لازم به ذکر است مسئولیت کل تشکیلات وبودجه حسینیه حضرت آیت الله حاج سید مرتضی خاتمی می باشند که در اداره ی این مجموعه بسیارمدیر و توانا هستند ایشان به دلیل اشرافشان به علوم دینی، نسبت به ائمه اطهار، ارادت خاصی دارند. این گرایش نسبت به اهل بیت، باعث شده تا به هنر تعزیه‌خوانی هم ارادت خاصی داشته باشند.

ایشان در طول برگزاری مراسم با دقت خاصی تمام نکات ریز و درشت تعزیه را مد نظر قرار می‌دهند شرکت ایشان در برنامه هنگام درنگ(تفسیر وبررسی سرگذشت مختار ثقفی)که بعد از سریال مختارنامه ویا سایر برنامه های مذهبی سیمای جمهوری اسلامی پخش می شود از دیگر نشانه های علمی و ارزش فکری؛آشنایی کامل ایشان با تاریخ اسلام است.

هماهنگی باذاکرین این حسینیه حدودا۱۰ ماه قبل از شروع مراسم شروع شده و حسّاسّیت زیادی برای انتخاب ذاکرین وجود دارد که به فرموده خود ذاکرین مراسم فینال تعزیه را در قودجان اجرا می‏ کنند و از نظر سابقه کاری اجرای تعزیه دراین حسینیه برای آنها بسیار باارزش است.

تعزیه‌خوان‌هایی که به این حسینیه دعوت می شوند از نظر کاری همه لایق لقب استادی هستند واز بزرگان و پیشکسوتان این رشته به حساب می آیند بزرگانی مثل استاد «محمد رضایی»، استاد «مرتضی صفاریان»، »، استاد«علاالدین قاسمی»، استاد «ابراهیم میرزاعلی»، «حسن فیاض»، «حسن برکتی»، «حسن برکتی‌پور»، «حسن نرگس‌خانی»، «سید محمدرضا امینی»، «سید حسن گل‌ختمی»،« مظفر قربان نژاد» «محمود معینی»، «حسین کریمی»، «مجید معنوی‌زاده»، «جواد فلاحتی» و نوازندگانی چون استاد«محمد بخشی نیا » و استاد «عباس صالحی » نوازنده ترومپت طنین انداز حسینیه قودجان می باشند.

اساتیدی هم بوده‌اند که آوازه شهرت و مهارتشان سرتاسر ایران را فرا گرفته بود و در همین روستا سالیان متمادی شبیه‌خوانی می‌کردند و حالا در میان ما نیستند. مرحوم استاد «مرتضی سلیمانی»، مرحوم استاد «محمدعلی حجازی‌مهر»، مرحوم استاد «سید حسن خوش‌ضمیر»، مرحوم استاد «حسین نورانی»، مرحوم استاد «هاشم فیاض»، مرحوم استاد «رضا مشایخی (قزوینی)، مرحوم استاد «علی ترابی»، مرحوم «خلیل رضایی » روحشان شاد باد.

خیلی‌ها معتقدند مراسم تعزیه‌خوانی قودجان، المپیک تعزیه جهان اسلام است. بهترین تعزیه‌ خوان‌های ایران از نقاط مختلف کشور گلچین می‌شوند و برای اجرای مراسم به این روستا می‌آیند استاد محمدرضایی کارگردان وپیشکسوت تعزیه که نزدیک به سی وپنج سال سابقه فعالیت در تعزیه قودجان رادارد در یکی از مصاحبه های خود این چنین می گوید که:

اگر ۲۰ درصد آن امکاناتی که در قودجان وجود دارد در تهران موجود بود، محشری برپا می‌شد «ای کاش فقط یک حسینیه مثل حسینیه قودجان می‌ساختند چون برای تعزیه حتما باید محل مخصوصی وجود داشته باشد ویژگی های منحصر به فرد حسینیه قودجان را می توان اینگونه برشمرد:

۱-     گلچین بهترین تعزیه خوانان ونوازندگان ایران که همگی از پیش کسوت واستادان این رشته محسوب می شوند.

۲-     استفاده از جلوه های ویژه سمعی وبصری در اجرای تعزیه که بی نظیر است.

۳-       تدارکات منظم و بدون نقص حسینیه که براجرای هر چه بهتر تعزیه نقش بسیار مهمی دارند.

۴-       اجرای مجالس تعزیه غریب ( تعزیه‌هایی که در هیچ‌جای دیگری خوانده نمی‌شوند و کم‌کم از یادها می‌روند) در این دهه مثل: جاسلیق نصرانی، شهادت امام صادق (ع)، تولد امام حسین (ع)، امیر تیمور گرگانی، شاهچراغ ،عاق والدین ،ذبح اسماعیل و…‍‍‍‍‌‌

۵-     استفاده به جا از نکات طنز در اجرای اشقیا توسط استاد مرتضی صفاریان در نقش ازرق شامی در تعزیه حضرت قاسم (ع) و باغبان در تعزیه امام رضا (ع)و….

۶-       استفاده از اسب وشتر و…در تعزیه که در بازسازی صحنه های کربلا نقش به سزایی دارد.

۷-      سیستم صدابرداری عالی حسینیه

۸-       پخش مستقیم تعزیه قودجان در فضای مجازی (سایت تعزیه قودجان) وتبلیغات گسترده آن

۹-      اجرای بی نظیر و با شکوه تعزیه سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) در روز ۲۸ صفر به مدت ۵ساعت که بیشترین تماشا گران را به حسینیه قودجان می کشاند تماشا گرانی که شب قبل از اجرای این تعزیه خود را به قودجان می رسانندتا بتوانند در این تعزیه حضور پیدا کنند.

و… وهمه اینها دست به دست می دهند تا هرساله در دهه آخر ماه صفر بزرگترین گردهمایی تعزیه ایران در «قودجان» برگزارشود حال باید با جرات گفت که قودجان پایتخت تعزیه جهان اسلام است.